PIA-medewerkers aan het woord: projectadviseur integrale veiligheid Bert Onderweegs

Bert: “Als veiligheidskundige moet je een soort terriërmentaliteit hebben: vasthouden en waar nodig actie ondernemen.”

Bert Onderweegs is een veelzijdige man. Hij startte zijn loopbaan als deck officer bij Shell Tankers, stapte over op het onderwijs, als leraar bij de zeevaartschool in Amsterdam, waar hij werd aangestoken door het veiligheidsvirus. Vervolgens vervulde hij functies als veiligheidsmanagement consultant, veiligheids- en kwaliteitauditor en senior engineer. Nu geeft hij invulling aan de positie van projectadviseur integrale veiligheid op de afdeling Vaarwegmarkeringen bij Rijkswaterstaat.

De wereld over
Bert reisde voor zijn (vrijwilligers)werk de hele wereld over. Zo was hij vertegenwoordiger van de Algerijnse regering voor Ship and Port Security (ISPS), bouwde hij drinkwaterfabrieken en zorgde hij voor verbetering van veiligheidsbewustzijn bij het water- en elektriciteitsbedrijf op Aruba. Hij werkte voor een baggerbedrijf in het Midden-Oosten en bouwde drinkwatersystemen met reservoirs, pompstations, transmissie en distributie in Oman. Verder gaf hij een health, safety & environment (HSE-)trainingsprogramma voor kleine regionale distributiebedrijven voor elektriciteit in Cambodja, dat onderdeel was van een ontwikkelingstraject onder de Europese Ontwikkelingsbank. Hij werkte onder andere in Frankrijk, Australië, Nieuw-Zeeland, Tunesië, Brazilië, Noorwegen, Abu Dhabi en Venezuela aan HSE.
Via PIA kwam Bert terecht bij Rijkswaterstaat, in eerste instantie als toetscoördinator.

Vaarwegmarkeringen
Dankzij zijn opleiding Hogere Veiligheidskunde en vele jaren ervaring in het vakgebied is Bert met recht expert te noemen op het gebied van veiligheid. Sinds juni 2022 is hij veiligheidskundige op vaarwegmarkeringen bij Rijkswaterstaat. Onder vaarwegmarkeringen vallen onder andere boeien en lichtopstanden, zoals vuurtorens en lichten bij havens. Bert zorgt voor het integraal veiligheidsplan en -dossier en de risico-inventarisaties, ook voor scheepvaart en watermanagement (SWM). “Mijn werkgebied loopt van Schiermonnikoog tot en met Zuid-Limburg, van de Zeeuwse kust tot aan Enschede en alles wat ertussen zit. Voor het Caraïbisch gebied ben ik schriftelijk adviseur. We hebben 1.800 vaste vaarwegmarkeringen, ongeveer 17.000 boeien en 6.000 kribbakens waar aan en mee gewerkt wordt door aannemers en de Rijksrederij.”

Integrale veiligheid
Integrale veiligheid, waarover Bert adviseert, is eigenlijk een mix van 12 veiligheidsdomeinen, waaronder arbeids-, brand-, verkeers-, tunnel-, elektrische, constructieve en mechanische veiligheid. Bert: “Ik kijk wat er fout kan gaan en wat het resultaat daarvan is en check dit met de materiespecialisten. Vervolgens wordt bekeken hoe we de gevolgen kunnen voorkomen of beperken. Onderdeel van de risico-inventarisatie en -evaluatie is ook vaststellen wat de effectiviteit van een getroffen maatregel is. Dat gebeurt nog te weinig, dus daar werken we aan, ook om te beoordelen of de maatregelen nog andere effecten hebben. Dat noemen we veiligheidgeïntroduceerde risico's. Een voorbeeld hiervan is dat je bepaalde waarschuwingssignalen niet hoort als je gehoorbescherming draagt.”

De veiligheidscultuurladder
Bert heeft regelmatig te maken met de veiligheidscultuurladder. Dat is een soort schaalverdeling, in de vorm van een ladder met 5 treden, op basis waarvan je kunt bepalen in welke ontwikkelingsfase een organisatie zich bevindt wat betreft veiligheidsbewustzijn. De ladder is bedoeld als meetinstrument, maar veel organisaties gebruiken hem meer als doel. “Ze proberen een hogere trede te bereiken, maar zo werkt het niet. Je meet waar je je bevindt en stelt programma’s op ter verbetering van de veiligheidscultuur. Dan is het zaak dat je eerst voldoet aan wet- en regelgeving. De cultuur, waarbij mensen uiteindelijk de veiligheid als het ware in hun genen hebben, kan zich dan ongehinderd ontwikkelen. Programma’s en doelstellingen moeten in de mens groeien en dat heeft tijd en begeleiding nodig. Je wilt niet dat een organisatie doordraait in de integrale veiligheid, waarbij ze gaat bepalen wat werknemers in hun vrije tijd wel en niet mogen doen, en iedereen elkaar in de gaten houdt.”
Ook bij Rijkswaterstaat wordt er hard gewerkt aan het inbedden van de veiligheid op alle niveaus van de organisatie.

Dagindeling
Berts dagen zijn gevuld met vragen beantwoorden die hij binnenkrijgt vanuit contracten, het veld, arbocoördinatie of leidinggevende niveaus, het meewerken aan voorbereidingen voor contracten en het opstellen van risico-inventarisaties en – evaluaties en veiligheidsdossiers. Voor de risico-inventarisaties worden objecten op locatie bezocht en wordt ook gevraagd wat de veiligheidsideeën zijn. Bert: “Voor die objecten is ook een tool uitgezocht en een stukje software gemaakt. En die moeten gevalideerd worden. Daar ben ik nu ook mee bezig.”

Bert heeft te maken met risico-inventarisatie voor Rijkswaterstaat als werkgever én als opdrachtgever. Dat wil zeggen dat hij zaken als werkplekken analyseert, maar ook kijkt welke risico’s er ontstaan door bijvoorbeeld de aanwezigheid van een nieuwe medewerker op een project, zowel voor de omgeving als voor de werknemer zelf.

Vaardigheden
“Een belangrijke vaardigheid voor een veiligheidskundige is kennis kunnen overdragen.” Tegelijk is de motivatie van medewerkers om die kennis ook toe te passen het moeilijkste aan het vak. “Het hoofd van elke werknemer moet vol zitten met veiligheid. Het kost vaak veel tijd en moeite om te zorgen dat alle aspecten ervan voor iedereen, op elk niveau in de organisatie, een vanzelfsprekendheid worden. Daarom moet je als veiligheidskundige een soort terriërmentaliteit hebben. Je moet je niet meteen uit het veld laten slaan. Noem het maar een kritisch-constructieve insteek.”
Juist deze moeilijkheidsgraad zorgt ervoor dat Bert veel voldoening uit zijn werk haalt. Zijn doel is ervoor te zorgen dat mensen niet gewond raken. “Niemand staat tenslotte op met het idee om vandaag op het werk een ongeval te krijgen. Er kan veel voorkomen worden, en dat begint eigenlijk bij leidinggevenden die het goede voorbeeld kunnen (laten) geven. Daarom begin ik bovenaan, op een hoog niveau, om de veiligheid vervolgens in te bedden in de gehele organisatie.” En dat gaat Bert, dankzij zijn jarenlange ervaring, zijn integriteit en zijn hart voor de medemens goed af.
Hij weet zich ook goed in te leven in de positie van de mensen met wie hij samenwerkt. “Als er maatregelen genomen moeten worden, is het van belang dat je weet of degene die je daarover spreekt de middelen en de bevoegdheden heeft om er iets mee te doen.”

De toekomst
Wat de toekomst brengt, is nog een verrassing voor Bert. Dankzij zijn veelzijdigheid en bijna onuitputtelijke voorraad energie, zijn er genoeg opties. Als zijn project bij Rijkswaterstaat over een jaar afloopt, gaat hij wellicht op een lager tempo verder. Ondanks dat hij tegen die tijd zijn zeventigste verjaardag viert, piekert hij er niet over om stil te gaan zitten. Of hij in de veiligheidskunde verdergaat, zijn hobby’s als bowler of biljarter verder uitbouwt of iets heel anders gaat doen, weet hij nog niet. “Misschien word ik wel stagebegeleider.”

Ook buiten werktijd zit Bert niet stil. Als vrijwilliger en ervaringsdeskundige geeft hij cursussen over de ziekte van Parkinson en onderhoudt hij de website van het Parkinson Café.

“Als ik blijf werken, zal het mogelijk weer via PIA zijn. De samenwerking verloopt soepel en prettig. PIA benaderde mij destijds met een leuk project; wie weet gebeurt dat over een jaar weer.”
Wat het ook wordt, alles wat Bert doet, komt uit een goed hart. Hij draagt graag iets moois bij aan de wereld en blijft dat ook in de toekomst doen.

Lees hier meer over de projecten van PIA in integrale veiligheid bij Rijkswaterstaat.